ازدواج در اسلام قراردادی قانونی میان یک مرد و یک زن است . هر دو یعنی  داماد و عروس اجازه ازدواج با خواست آزاد خودشان را دارند . یک قرارداد رسمی و اجباری ، الزامی جهت اجرای یک ازدواج اسلامی معتبر مذهبی محسوب می‌شود و بدان وسیله حقوق و مسئولیت‌های داماد و عروس را شرح می‌دهد . باید دو شاهد مسلمان در قرارداد ازدواج حضور داشته باشد .

طلاق در اسلام می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، برخی از آن‌ها توسط یک همسر اعدام می‌شوند (طلاق خلع:زن از حقوق مادی یا مهریه خود می گذرد و با رضایت طرفین از یکدیگر جدا می شوند) و برخی از آن‌ها توسط یک دادگاه مذهبی به نمایندگی از همسر شاکی اجرا می‌شوند که در دادخواست طلاق قانونی اش به دلایل معتبر مانند اعتیاد شوهر ، اظطرار و برخی دیگر موفق عمل کرده‌است .

علاوه بر ازدواج معمول تا زمان مرگ یا طلاق ، یک ازدواج کوتاه‌مدت در میان شاخه دوازده امامی اسلام یعنی شیعه با نام ” ازدواج غیر دائم یا ازدواج موقت ”  وجود دارد که در آن برای یک دوره مشخص که به تائید طرفین رسیده باشد و نیز مهریه ای هم برای آن در نظر گرفته شده باشد ، مجاز است. در میان مسلمانان سنی هم یک ازدواج غیر موقت وجود دارد که در آن با حذف برخی شرایط مانند زندگی با هم و نیز بدون ثبت مجاز است.  در برخی از فرقه های سنیان ازدواج عرفی را قابل قبول و در برخی نیز تنها ازدواج حلال را مورد قبول می دانند.

واژه شناسی

در قوانین اسلامی ، نکاح به معنای ازدواج خوانده می‌شود ، یک واژه عربی که معنای تحت الفظی آن ” عروسی ” است ، اما پیشتر در قرآن منحصرا برای اشاره به قرارداد ازدواج استفاده می‌ شده است . در فرهنگ لغت عربی نوشتاری عربی  نکاح به عنوان ” ازدواج ، عقد ازدواج ” تعریف می‌شود .

سند ازدواج با نام‌های مختلف شناخته می‌شود :

  • عربی ادبی : عقد القران ، عقد ازدواج ؛
  • اردو : نکاح نامه ؛
  • فارسی : ازدواج یا عقدنامه ؛

تاریخ

در عربستان قبل از اسلام انواع مختلفی از اعمال ازدواج وجود داشت . رایج‌ترین و شناخته‌شده انواع ازدواج در این زمان شامل دسته های زیر میشد :

  • ازدواج با توافق
  • ازدواج با ثبت
  • ازدواج با مهریه
  • ازدواج با وراثت
  • ازدواج موقت

بر مبنای تحقیقات در منابع اسلامی ، برخی از زنان در عربستان‌سعودی کنترل کمی بر روی ازدواج‌ (های) خود داشتند . آن‌ها به ندرت با قراردادی ازدواج می کردند و حتی در بسیاری از موارد به حضانت و سرپرستی از کودکان محدود می‌شدند و به ندرت به آن‌ها توجه می‌شد . زنان به ندرت اجازه طلاق از شوهران خود را می‌داشتند و عقیده آن‌ها برای ازدواج یا طلاق در نظر گرفته نمی‌شد.

اصلاحات بعد از اسلام

پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) اصلاحات و قوانین شیوه های ازدواج مشترک که در دوران نبوت او وجود داشت، اصلاح کردند. قوانینی که در رابطه با “ازدواج با توافق (ازدواج از طریق رضایت)” وجود داشتند اصلاح شد و مجموعه ای از قوانین و مقررات جهت عدم تضیع حق بویژه زنان به اجرا در آمد و نیز شیوه «ازدواج با ارث» نیز ممنوع شد. چند سوره و آیاتی نیز از قرآن وجود دارند که چنین اعمال را بطور صریح ممنوع کرده است.

براساس قوانین پیش از اسلام ، منابع اسلامی ادعا می‌کنند که هیچ محدودیتی بر حقوق مردان در ازدواج یا طلاق وجود نداشت بگونه ای که هر زمان میل داشتند علاوه بر زنی که داشتند زن دیگری را برمی گزیدند و هر زمان که می خواستند زنی از زنانشان را یک جانبه طلاق میدادند. زمانی که اسلام آمد مردان را به چهار زن بصورت همزمان محدود می‌شود اما این موضوع در رابطه با صیغه صدق نمی کرده است .

نهاد ازدواج به گونه ای  که در آن زن تا حدودی بعنوان یک شریک علاقه مند تلقی شد اصلاح گردید. به عنوان مثال ، جهیزیه بعنوان بخشی از اموال عروس در نظر گرفته شد. تحت قانون اسلام ، ازدواج دیگر به عنوان یک ” موقعیت ” تلقی نمی‌شد-چرا موقعیت؟دلیل آن این است که در گذشته چه کشورهای عربی چه کشورهای آفریقایی و حتی در نقاط دیگر دنیا به زن نگاهی ابزاری میشد و زن را وسیله یا ملک می شمردند و اینگونه اگر زمانی به نگهداری و تهیه غذا و نگهداری از کودکان و سایر موارد را به گردن زن می انداختند – بلکه به عنوان یک قرارداد و سند رسمی تلقی می‌شد .

عناصر اصلی سند ازدواج به اینگونه شد که یک پیشنهاد توسط مرد به زن داده ، پذیرش توسط زن زمانی که صورت می پذیرفت ازدواج با شرایطی از جمله پرداخت مهریه توسط مرد حالت رسمی به خود می گرفت. موافقت زنان چه به صورت اعلام لفظی یا با سکوت به واسط یا هر گونه ای مورد نیاز بود . علاوه بر این ، پیشنهاد و پذیرش باید در حضور حداقل دو شاهد انجام می شد . شوهر زن می بایست غذا و لباس برای زن فراهم می کرد ، هر چند که شوهرش حقوق بیشتری نسبت به او داشت.

شرایط

ازدواج‌های اسلامی نیازمند پذیرش است یعنی مقبول بودن توسط  داماد ، عروس و رضایت پدر یا پدربزرگ پدری عروس . سرپرست تنها می‌تواند یک مسلمان آزاد باشد مگر این که عروس مسیحی یا یهودی باشد ؛ در چنین مواردی عروس باید در ابتدا مسلمان شده و توسط شخصی، از پیشینه مذهبی که داشته دور شود و مسلمان گردد . عروس معمولا در زمان امضای قرارداد ازدواج حضور دارد .

در اسلام سنتی ، تعریف تحت‌اللفظی ” ولی ” که به معنای ” نگهبان یا محافظ ” است. در این زمینه ، این بدان معنی است که سکوت عروس توسط ولی او مورد موافقت قرار میگیرد . در اغلب فقه های حقوق اسلامی ، تنها پدر یا پدربزرگ پدری عروس می‌تواند ولی عروس باشد .

اگر شرایط مورد قبول قرار گیرد ،  سند ازدواج توسط عروس و داماد و شاهدین امضا می شود و در آنصورت یک مراسم ازدواج اسلامی اتفاق می افتد. در ازدواج اسلامی یک فرد مسئول (عاقد) خطبه عقد را جاری می کند و بدین وسیله جنبه قانونی به ثبت ازدواج می دهد . داماد می‌تواند در حضور نماینده ای از طرفین ، اگر از لحاظ مذهبی تحصیل‌کرده باشد ، خطبه خود را بیان کند.

این مراسم به طور معمول با استقبال جشن و تجلیل  با آداب و رسوم محلی دنبال می‌شود که ممکن است دو ساعت طول بکشد که در امروزه با توجه به امکاناتی که برای مراسم عقد فراهم کرده ایم تواسنته ایم تمامی شرایط مورد نیاز اعم از پذیرایی های مانند شام یا ناهار یا حتی میوه و شیرینی و غیره را ایجاد کنیم تا عروس و داماد و میهمانانشان در زمان مراسم عقدشان راحتی و آرامش کافی را داشته باشند .

قرآن به مومنان می‌گوید که حتی اگر یکی از طرفین فقیر باشند ، باید با آن‌ها ازدواج کنند. قرآن بیان می دارد که ازدواج یک راه مشروع برای ارضای میل جنسی است . اسلام ارزش رابطه جنسی و همنشینی را تشخیص می‌دهد و از ازدواج به عنوان پایه ای برای تشکیل و استواری خانواده‌ یاد می کند و برای رسیدن به این نیاز پایه ، راه ازدواج را بیان می دارد. به گفته حضرت محمد (ص) ، ازدواج بسیار ارزشمند است و به عنوان نیمی از ایمان دینی هر فرد تلقی می‌شود . آیا ازدواج اجباری است!

بررسی ای که طی مدت های طولانی در مورد امر اجباری بودن ازدواج توسط محققین این زمینه انجام شده است گفته می شود که ” اگر کسی حق ازدواج داشته باشد و بداند که با همسرش بد رفتاری نمی کند یا ارتکاب جرمی نمی دارد  ، ازدواج را امری ” مستحب ” بیان داشته اند .